Πλατείες και ελεύθερος χώρος στην πόλη

Το τελευταίο χρονικό διάστημα η δημοτική αρχή της Λάρισας ασχολείται έντονα με την «αναδιαμόρφωση», όπως τη χαρακτηρίζει, κάποιων πλατειών της πόλης. Και στα πλαίσια της επικοινωνιακής πολιτικής που έχει επιλέξει εδώ και χρόνια, φροντίζει για την συχνή προβολή κάθε έργου της ακόμη κι αν είναι στα σχέδια, στην έναρξη των εργασιών ή και ημιτελές και, πολλές φορές, επικίνδυνο για χρήση από του πολίτες.
Στο θέμα της «αναδιαμόρφωσης» των πλατειών, οι προτάσεις που υλοποιούνται παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Πολύ τσιμέντο, πολύ πλακάκι, πολλοί κυβόλιθοι, πολύς χώρος στην ιδιωτική εκμετάλλευση (π.χ. τραπεζοκαθίσματα), εγκιβωτισμένο πράσινο σε παρτέρια.
Μοιραία, μοιάζουν οι πλατείες σαν να έχουν σχεδιαστεί με καρμπόν.
Η εμπειρία απέδειξε ότι αυτή η «αναδιαμόρφωση» γίνεται ερήμην των τοπικών χρηστών, αγνοώντας την ύπαρξη, τη σύνθεση και τις ανάγκες τους. Φαίνεται να μην παίρνει υπόψη της το «όλον» της πόλης, το «επιμέρους» των συνοικιών και τη συνάρθρωσή τους.
Οι πλατείες διαμορφώνονται έτσι ώστε να λείπουν από τη χρήση τους το περπάτημα, το ελεύθερο και ασφαλές τρέξιμο, το παιχνίδι των παιδιών, η συναναστροφή των ανθρώπων της συνοικίας, οι δραστηριότητες που θα προέκυπταν από τη σύνδεση της πλατείας με άλλους ελεύθερους χώρους της συνοικίας.
Δεν υπάρχει η πρόνοια για τα μικρά παιδιά, για τα οποία το οριοθετημένο πράσινο θα είναι μια διαρκής πηγή κινδύνων καθώς το τσιμέντο, με το οποίο γίνεται η οριοθέτηση, θα λειτουργεί απαγορευτικά στην ελευθερία των κινήσεών τους.
Η δημοτική αρχή μοιάζει να αποφασίζει χωρίς να λαμβάνει υπόψη της βασικά στοιχεία των συνοικιών.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της αντίληψης αποτελούν οι πλατεία της Νεάπολης, των Πυροβολικών, της Ν. Πολιτείας. Η ίδια μοίρα καρτερεί, μάλλον, και την πλατεία προφήτη Ηλία (Εργατικής Πρωτομαγιάς). Πλατείες- χώροι μονοσήμαντου προορισμού και μηνύματος.
Την ώρα που η πόλη εξαπλώνεται και το μπετόν υψώνεται, είναι προφανής η ανάγκη για την ύπαρξη ελεύθερων χώρων. Χώρων φιλικών. Τους οποίους οι χρήστες τους θα μπορούν να τους «ζήσουν». Να είναι ανοιχτοί, να δίνουν προοπτική, να συνδέουν τα επιμέρους στοιχεία της συνοικίας σε ένα ενιαίο «όλο».
Τα στοιχεία της ταυτότητας, της ιστορίας, της σημασίας για τη ζωή των ανθρώπων κάθε ηλικίας της συνοικίας φαίνεται πως απουσιάζουν.
Ο σχεδιασμός μιας πλατείας, πέρα από αρχιτεκτονικό, είναι και πολιτικό ζήτημα. Έτσι, από τη λογική της Δ.Α. φαίνεται να απουσιάζουν οι παράγοντες των κοινωνικών και κλιματικών συνθηκών των επιμέρους συνοικιών και συνολικά της πόλης.
Στην περίπτωση της υπό «αναδιαμόρφωση» πλατείας Πυροβολικών, κι όχι μόνο, το πράσινο έχει τη θέση του ντεκόρ κι όχι του συστατικού μέρους της πλατείας το οποίο αξίζει να βιωθεί. Κι αυτό σε μια περίκλειστη πλατεία μιας πυκνοδομημένης περιοχής η οποία τις όποιες «ανάσες» της τις οφείλει στους αδόμητους χώρους του στρατοπέδου Μπουγά και του ΕΘΙΑΓΕ.
Η αιτιολογία της κατάργησης του εγκαταλειμμένου –όπως και όλη η πλατεία, εξάλλου- και καταστραμμένου σιντριβανιού δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Η προηγούμενη εικόνα εγκατάλειψης και η οικονομία νερού, όπως καταγράφεται ως αιτιολογία σε σχετικό δημοσίευμα («Ελευθερία», Δευτέρα, 26-10-09) δεν συνιστούν επιχείρημα κατάργησης. Αν ακολουθηθεί η ίδια λογική, πρέπει άμεσα να καταργηθούν όλα τα σιντριβάνια της πόλης!
Πέρα απ’ αυτές τις αστειότητες, η Δ. Α. δεν θα πρέπει να παραγνωρίζει τις επιπτώσεις της λειτουργίας ενός σιντριβανιού στο μικροκλίμα του χώρου στον οποίο βρίσκεται. Οι μελέτες που αφορούν στην πλατεία Αγ. Βησσαρίωνος και στο συνδυασμένο ρόλο δέντρων και σιντριβανιού στη διαμόρφωση του μικροκλίματός της, είναι ενδεικτικές.
Με αφορμή, πάντως, την «αναδιαμόρφωση» της Πλατείας Πυροβολικών, γίνεται φανερή η έλλειψη ουσιαστικής συζήτησης για τους ελεύθερους χώρους στον αστικό ιστό της πόλης, τη μορφή και τη λειτουργία τους.
Η Δ. Α. της Λάρισας, μιας πόλης απόλυτα εκτεθειμένης στον ήλιο και τον καύσωνα των θερινών μηνών, δεν άνοιξε ποτέ μια τέτοια συζήτηση.
Ωστόσο, είναι σαφές ότι στον όρο «βιοτικό επίπεδο των πολιτών» βασική παράμετρο αποτελεί το περιβάλλον στο οποίο οι πολίτες ζουν.
Προφανώς, ως αμιγώς πολιτικό θέμα, θα είναι μεταξύ αυτών που θα απασχολήσουν έντονα τους πολίτες το επόμενο χρονικό διάστημα.
Οι κλιματικές αλλαγές, από τις οποίες δυστυχώς δεν εξαιρείται η Λάρισα, το καθιστούν τόσο επίκαιρο όσο και ουσιαστικό.